Alkohol izopropylowy (IPA) w druku 3D?

Jeśli dopiero zaczynasz swoją przygodę z drukiem 3D żywicznym (np. SLA, DLP, LCD), pewnie wiesz już, iż sam zakup drukarki to dopiero początek. Do osiągnięcia naprawdę imponujących efektów potrzebne są również odpowiednie narzędzia i materiały, a alkohol izopropylowy (IPA) jest jednym z absolutnie kluczowych składników tego procesu.

Dziś wyjaśnimy dlaczego IPA jest tak ważny, jak go stosować, jakie ma alternatywy, a także na co uważać, by pracować bezpiecznie.

Czym jest alkohol izopropylowy?

IPA (isopropyl alcohol) to przezroczysty, gwałtownie parujący płyn o wzorze chemicznym (CH₃)₂CHOH, który nie zostawia śladów po odparowaniu. Wytwarzany jest z acetonu lub propylenu z dodatkiem kwasu siarkowego.

IPA w druku żywicznym jest niezastąpiona?

Choć szeroko stosowany jest w produkcji kosmetyków (np. kremów, perfum), a także jako środek antyseptyczny czy odwadniający w medycynie, to w świecie druku 3D jego największym atutem jest zdolność rozpuszczania żywic, gum i olejów, bez uszkadzania delikatnych powierzchni modeli.

Jakie są zastosowania IPA w druku 3D?

Czyszczenie modeli po druku
Po zakończeniu wydruku z żywicy, model pokryty jest cienką warstwą nieutwardzonej, lepkiej substancji. Zanurzenie go w IPA pozwala skutecznie usunąć tę warstwę, przygotowując model do ostatecznego utwardzania w świetle UV (tzw. post-cure).

Usuwanie podpór
Modele żywiczne wymagają podpór, które pozwalają im utrzymać kształt w trakcie druku. IPA rozpuszcza resztki żywicy wokół podpór, co umożliwia ich czyste i łatwe usunięcie bez uszkodzenia detalu.

Czyszczenie sprzętu
IPA świetnie nadaje się do mycia kuwety na żywicę, platformy roboczej, a także narzędzi. Regularne czyszczenie zapobiega gromadzeniu się resztek, które mogłyby obniżyć jakość przyszłych wydruków.

Jak prawidłowo używać IPA?

Mycie modeli: Zanurz wydruk w pojemniku z IPA (czysty lub rozcieńczony, np. 70% alkohol + 30% wody), delikatnie poruszaj lub użyj pędzelka, by doczyścić trudno dostępne miejsca. W przypadku skomplikowanych geometrii warto użyć strzykawki, by wypłukać kanały wewnętrzne. Oczywiście można użyć myjki – która jest najłatwiejszym sposobem.

Mycie sprzętu: Platformę roboczą czy kuwetę przecieraj papierowym ręcznikiem lub ściereczką nasączoną IPA. Uważaj – nie powinno się używać IPA bezpośrednio na elastyczną folię FEP (na dnie kuwety), bo możesz ją uszkodzić.

Suszenie: Po czyszczeniu modele należy dokładnie wysuszyć – można użyć sprężonego powietrza lub pozostawić do naturalnego odparowania alkoholu.

Post-cure: Oczyszczony model wkładamy do komory UV, aby zakończyć proces utwardzania.

Przelewanie alkoholu IPA do myjki. Źródło: 3d.edu.pl

Jaka czystość alkoholu jest najlepsza?

Warto pamiętać, iż nie każdy alkohol się nadaje. Alkohole z supermarketu (30%) absolutnie odpadają!
Do druku 3D potrzebujesz IPA o czystości co najmniej 95–99% – dostępnego w sklepach technicznych czy internetowych.

Ceny wahają się od ok. 20 zł za 500 ml do 100–150 zł za 5 litrów (zależnie od marki i dostawcy). Kupowanie większych pojemników jest zwykle bardziej opłacalne.

Czy IPA jest bezpieczny?

Nie wdychaj oparów i nie pij! IPA działa drażniąco na oczy, skórę i układ oddechowy. Może wywołać zawroty głowy, bóle głowy, a przy wysokim stężeniu choćby utratę przytomności.

Zawsze pracuj w dobrze wentylowanym pomieszczeniu, noś rękawiczki i okulary ochronne. jeżeli rozlejesz IPA na skórę – natychmiast przemyj ją wodą z mydłem. jeżeli dostanie się do oczu – płucz wodą przez co najmniej 10 minut.

Pamiętaj o łatwopalności. IPA należy trzymać z dala od źródeł ognia i ciepła.

Czy istnieją alternatywy?

Etanol 95–99% – działa podobnie, ale często jest droższy.
Aceton – skuteczny, ale agresywny, może uszkodzić delikatne modele.
Specjalistyczne środki (resin cleaners) – oferowane przez producentów drukarek, często droższe, ale bezpieczniejsze i mniej drażniące.
TPM (tripropylene glycol monomethyl ether) – polecany przez Formlabs dla niebiokompatybilnych materiałów, bezzapachowy i niepalny.

Co z utylizacją IPA?

Zużyty IPA, pełen żywicznych cząsteczek, nie powinien trafiać do kanalizacji ani zwykłych śmieci! Konieczne jest przekazanie go do specjalistycznej firmy zajmującej się odbiorem odpadów niebezpiecznych. Butelki po IPA wrzucamy do specjalnego punktu selektywnej zbiórki odpadów.

Co interesujące – IPA można przefiltrować i używać ponownie! W sieci znajdziesz poradniki i filmy pokazujące, jak oddzielić cząstki żywicy, np. dzięki filtrów lub odstania.

Podsumowanie

Bez alkoholu izopropylowego druk żywiczny byłby… praktycznie niemożliwy. To właśnie on pozwala uzyskać czyste, precyzyjne modele i dbać o długowieczność sprzętu. Chociaż praca z IPA wymaga ostrożności, to jego skuteczność, dostępność i cena sprawiają, iż jest niezastąpionym elementem każdego warsztatu druku 3D.

A Ty? Jakie masz doświadczenia z używaniem IPA? jeżeli chcesz być na bieżąco z nowinkami ze świata druku 3D, zapisz się na nasz newsletter i obserwuj nasze kanały społecznościowe!